Glorieryke Rewolusie

Die Glorieryke Rewolusie, ook bekend as die Rewolusie van 1688, was die omverwerping van Koning Jakobus II van Engeland (Jakobus VII van Skotland en Jakobus II van Ierland) deur 'n unie van Engelse parlementariërs met die Nederlandse stadhouer Willem III van Oranje-Nassau (d.i. Willem van Oranje). Willem se suksesvolle inval van Engeland met 'n Nederlandse vloot en weermag het hom in staat gestel om die Engelse troon te bestyg as Willem III van Engeland, saam met sy vrou Maria II van Engeland, in samehang met die opstel van die Verklaring van Regte van 1689.

Koning Jakobus se beleid van godsdienstige toleransie ná 1685, is toenemend teëgegaan in toonaangewende politieke kringe, wat hul bedenkinge gehad het oor die koning se Katolisisme en sy noue bande met Frankryk. Die krisisse rondom die koning het in 1688 breekpunt bereik met die geboorte van sy seun, Jakobus Frans Eduard Stuart, op 10 Junie (Juliaanse kalender). Dit het die bestaande suksessielyn verander deurdat die troonopvolger, sy dogter Maria, wat 'n protestant en die vrou van Willem van Oranje was, vervang is met die jong Jakobus as kroonprins. Die vestiging van 'n Rooms-Katolieke koningshuis in die koninkryke het nou waarskynlik gelyk. Sekere van die invloedrykste leiers onder die Tories het hul by lede van die Whigs-opposisie geskaar en voorgeneem om die krisis te besleg deur Willem van Oranje na Engeland te nooi,^[1] waardeur die voorwaarde nagekom is wat die stadhouer, wat 'n Anglo-Franse alliansie gevrees het, gestel het vir militêre ingryping.

Na konsolidasie van sy politieke en finansiële ondersteuning, het Willem die Noordsee en Engelse kanaal in November 1688 oorgesteek met 'n groot invalsvloot, en by Torbay aan land gegaan. Na slegs twee skermutselings tussen die twee opponerende weermagte in Engeland, en anti-Katolieke onluste in verskeie dorpe, het Jakobus se bewind, grootliks weens sy gebrekkige daadkrag, meegegee. Dit is egter opgevolg deur die uitgerekte Willemiet-oorlog in Ierland en die Dundee-opstand in Skotland. Engeland, Skotland en Ierland het by tye dieselde koning gehad maar was in beginsel steeds verskillende dominiums met hul eie parlemente. In praktyk was die parlement van Ierland egter volkome onder die beheer van Westminster sedert Poynings se Wet van 1494, terwyl Skotland steeds 'n mate van onafhanklikheid geniet het. In Engeland se afgeleë Amerikaanse kolonies, het die rewolusie gelei tot die val van die Dominium van Nieu-Engeland en die omverwerping van die Provinsie van Maryland se regering. Volgend op die neerlaag van sy magte in die Veldslag van Reading op 9 Desember, het Jakobus en sy vrou uit Engeland gevlug; Jakobus sou egter vir 'n periode van twee weke na London terugkeer totdat hy op 23 Desember finaal na Frankryk vertrek het. Deur te dreig dat hy sy troepe sal onttrek, het Willem in Februarie 1689 die nuutverkose konvensieparlement oortuig om hom en sy vrou tot gesamentlike monarge te verklaar.

Die Rewolusie het die nekslag toegedien aan enige geleentheid wat Katolisisme oorgehou het om weer in Engeland gevestig te word. Vir Britse Katolieke was die nagevolge sosiaal en polities rampspoedig: vir meer as 'n eeu is Katolieke die reg ontsê om te stem of setels in die Westminster Parlement te beklee, nòg was aanstellings in die weermag vir hulle beskore, en die monarg mog nie 'n Katoliek wees of met een trou nie, 'n verbod wat van krag sou bly tot die Verenigde Koninkryk se Kroonsuksessiewet van 2013 hierdie vereistes afgeskaf het. Die Rewolusie het beperkte toleransie van niekonformerende protestante ten gevolg gehad, alhoewel dit geruime tyd sou duur voor hulle volle politieke regte verkry het. Dit is al aangevoer, hoofsaaklik deur Whig-historici, dat Jakobus se omverwerping moderne Engelse parlementêre demokrasie ingelui het: die Verklaring van Regte van 1689 het een van die belangrikste dokumente in die politieke geskiedenis van Brittanje geword en sedertdien was die monarg nooit absolute mag toegedaan nie.

Internasionaal gesien, was die Rewolusie verwant aan die Negejarige Oorlog op die Europese vasteland. Dit is al gesien as die laaste suksesvolle inval van Engeland.^[2] Dit het alle pogings deur Engeland beëindig om die Nederlandse Republiek in die Engels-Nederlandse oorloë van die 17de eeu militêr te oorweldig. Die gevolglike ekonomiese integrasie en militêre samewerking tussen die Engelse en Nederlandse vlote het egter die dominansie in wêreldhandel van die Nederlandse Republiek na Engeland en later na Groot Brittanje verskuif.

Die uitdrukking "Glorieryke Rewolusie" is laat in 1689 vir die eerste keer deur John Hampden gebruik,^[3] en word as sodanig steeds deur die Britse Parlement gebesig.^[4] Die Glorieryke Rewolusie word by geleentheid die Bloedlose Rewolusie genoem, 'n onnoukeurige verwysing. Die Engelse Burgeroorlog (ook bekend as die Groot Rebellie) was wel in die menseheugenis van die vername Engelse deelnemers aan die gebeure van 1688, en vir hulle was die Rewolusie betreklik bloedloos vergeleke met daardie oorlog (of selfs die Monmouth-opstand van 1685), aangesien sterfgevalle in die konflik van 1688 genadiglik min was.

1. ↑ Coward 1980, pp. 298–302.
2. ↑ Kyk ondermeer Israel 1991, p. 105; kyk ook Israel & Parker 1991, pp. 335–364
3. ↑ In getuienis gelewer voor 'n hoërhuiskomitee in die herfs van 1689 ( Schwoerer 2004, p. 3).
4. ↑ "The Glorious Revolution" (in Engels). www.parliament.uk. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Desember 2019. Besoek op 3 Februarie 2011.